شوک

شوک در پزشکی به وضعیتی بحرانی گفته می‌شود که در آن بدن نمی‌تواند خون کافی را به اندام‌ها و بافت‌ها برساند، و این موضوع باعث اختلال در عملکرد سلولی و در موارد شدید، مرگ می‌شود

انواع شوک فیزیولوژیکشوک‌ها بر اساس علت و نحوه اختلال در جریان خون به چند دسته تقسیم می‌شوند:- شوک هیپوولمیک: ناشی از کاهش شدید حجم خون (مثلاً در اثر خونریزی یا کم‌آبی شدید)- شوک قلبی (کاردیوژنیک): وقتی قلب نتواند خون را به خوبی پمپاژ کند (مثلاً در حمله قلبی)- شوک انسدادی: انسداد در مسیر جریان خون، مانند آمبولی ریه یا تامپوناد قلبی- شوک توزیعی: گشاد شدن بیش از حد رگ‌ها که باعث افت فشار خون می‌شود (مانند شوک آنافیلاکسی یا سپتیک )

علائم رایج شوک
اگر فردی دچار شوک شود، ممکن است علائم زیر را تجربه کند:

• نبض سریع و ضعیف
• تنفس سطحی و سریع
• پوست سرد، رنگ‌پریده یا مرطوب
• گیجی، اضطراب یا بی‌هوشی
• کاهش ادرار و تشنگی شدید
• فشار خون پایین و گشاد شدن مردمک‌ها

امدادگر:
اقدامات اولیه در مواجهه با شوک
اگر با فردی مواجه شدید که علائم شوک دارد:

– او را دراز کنید و پاهایش را کمی بالا ببرید
– لباس‌های تنگ را باز کنید
– در صورت سردی هوا، او را گرم نگه دارید
– اگر نفس نمی‌کشد، احیای قلبی-ریوی را آغاز کنید

علائم شوک بسته به نوع آن متفاوت است، اما همه انواع شوک می‌توانند تهدیدکننده حیات باشند. در ادامه، علائم اصلی هر نوع شوک فیزیولوژیک را برایت دسته‌بندی کرده‌ام

شوک هیپوولمیک (کاهش حجم خون)
علت: خونریزی شدید، کم‌آبی شدید، سوختگی وسیع 
علائم:
– نبض سریع و ضعیف 
– فشار خون پایین 
– پوست سرد، رنگ‌پریده و مرطوب 
– تنفس سریع و سطحی 
– گیجی یا بی‌هوشی 

شوک قلبی (کاردیوژنیک)
علت: حمله قلبی، نارسایی شدید قلب 
علائم:
– نبض ضعیف و نامنظم 
– تنفس دشوار یا خلط کف‌آلود 
– درد قفسه سینه 
– ورم پاها یا شکم 
– کاهش هوشیاری 

شوک انسدادی
علت: آمبولی ریه، تامپوناد قلبی، پنوموتوراکس 
علائم:
– مشکل شدید در تنفس 
– افت ناگهانی فشار خون 
– صدای غیرطبیعی در ریه‌ها 
– نبض سریع 

شوک توزیعی
علت: گشاد شدن بیش از حد رگ‌ها (در اثر عفونت، آلرژی شدید یا آسیب عصبی) 
انواع و علائم:

🔬 شوک سپتیک (عفونت شدید خون)
– تب یا لرز 
– پوست گرم و قرمز در مراحل اولیه 
– افت فشار خون 
– گیجی یا بی‌حالی 

🐝 شوک آنافیلاکسی (آلرژی شدید)
– تورم صورت یا گلو 
– کهیر و خارش 
– تنگی نفس 
– افت شدید فشار خون 

🧠 شوک نوروژنیک (آسیب نخاعی یا عصبی)
– پوست گرم و خشک 
– ضربان قلب آهسته 
– افت فشار خون بدون تعریق

در شرایط اورژانسی، برخورد سریع و درست با شوک می‌تواند جان فرد را نجات دهد. نوع شوک مهم است، اما برخی اقدامات پایه برای همه انواع شوک مشترک‌اند. در ادامه هم اقدامات عمومی و هم نکات خاص برای انواع شوک را برات آوردم:

🆘 اقدامات عمومی در مواجهه با شوک
این مراحل را باید بلافاصله انجام داد:

– ✅ فرد را دراز کنید و اگر آسیب نخاعی ندارد، پاهایش را حدود ۳۰ سانتی‌متر بالا ببرید تا خون به سمت قلب و مغز برگردد.
– ✅ لباس‌های تنگ را باز کنید تا تنفس راحت‌تر شود.
– ✅ بررسی تنفس و نبض: اگر قطع شده، احیای قلبی-ریوی (CPR) را آغاز کنید.
– ✅ فرد را گرم نگه دارید (با پتو یا لباس) مگر اینکه شوک ناشی از گرما یا تب باشد.
– ✅ با اورژانس تماس بگیرید (مثل ۱۱۵ در ایران یا ۱۱۲ در اروپا).
– ❌ به فرد چیزی نخورانید یا ننوشانید، مخصوصاً اگر بی‌هوش است یا احتمال جراحی وجود دارد.

اقدامات خاص برای انواع شوک

🩸 شوک هیپوولمیک (خونریزی یا کم‌آبی)
– کنترل خونریزی با فشار مستقیم یا باند
– جایگزینی مایعات (در بیمارستان با سرم یا خون)
– بررسی علائم کم‌آبی شدید

❤️ شوک قلبی (کاردیوژنیک)
– حفظ آرامش بیمار و جلوگیری از فعالیت فیزیکی
– اکسیژن‌تراپی در صورت امکان
– داروهای قلبی فقط توسط پزشک

🐝 شوک آنافیلاکسی (آلرژی شدید)
– تزریق فوری اپی‌نفرین (اگر در دسترس باشد)
– آنتی‌هیستامین و اکسیژن‌تراپی
– بررسی راه هوایی برای تورم

🔬 شوک سپتیک (عفونت شدید)
– حفظ دمای بدن
– اکسیژن‌تراپی و تزریق مایعات در بیمارستان
– آنتی‌بیوتیک‌های قوی توسط پزشک

🧠 شوک نوروژنیک (آسیب عصبی)
– تثبیت ستون فقرات
– کنترل فشار خون و ضربان قلب
– مراقبت ویژه در بیمارستان